“Më ra prapa Mora, e keqja,
më doli karshi Shën Mëria”
DILEMA E MITRO LOPES*
– Mitro, Mitro i vogli im, ç’u bëre,
humbe gjithë ditën e tërë,
m’i thave sytë deri në mesditë,
tek ankthi më thurte lutje te perënditë.
Shpirtin e kam të vuar,
zemrën të përvëluar.
Aq sa unë e di.
Ndoshta se ndodhitë te ne ndjellin kujë më shpesh se melodi
dhe mendja më të shumtën herë tjerr në zi.
Dy rè të vogla në qiell i mora për mallkim
dhe dita e bukur s’po më ndillte shpëtim.
U thanë bagëtia për ujë,
i dëgjoja këmborët që binin me bujë.
Argatët në ara mbetën pa ngrënë,
ti si nga askundi zënë!?
Ku humbe, bir?
– Si të mos vonohesha, moj nëna ime,
kur sheh rè në parandjenjë, moti sjell trazime.
Takova të Keqen, moj nënë,
në një udhë ku shtigjet çonin në dëshirat e mia.
Mbante petka njeriu me një mantel të ri,
s’i njoha moshë, s’i dallova gjini.
U shfaq befas sikur era e solli.
Me një shikim depërtues,
nisi e më foli me një zë të butë, por imponues:
Unë quhem Marre,
hajde sot me mua, o njeri që njeh punën,
unë që gjalloj te ju e nuk shfaqem shpesh në gosti,
se lakmoj brengën për qëllimet e mia.
Por sot martoj fëmijët e mi.
Ti, a mund të urdhërosh të më ndihësh me vullnet të lirë?
– Që pa feksur drita e madhe mirë,
e kur ende gjithçka noton si në mjegull,
kam marrë udhën me mendjen pezull,
sa gjëra kam në mendje tek i belbëzoj me vete,
për çfarë duhet të bëj që asgjë të mos mbetet.
Unë nuk të njoh,
por ti më lyp ndihmë dhe unë do shërbej me të mirë.
– Kjo fjalë e fundit sikur s’ka kuptim,
kështu quhet rivali im.
Pse vullneti yt i lirë është mirësi, robi im?
– Në qoftë se ka mirësi të sigurt,
kjo është liria, bashkëbiseduesi im i ngushtë.
Kur vepron i lirë, çdokush zotëron veten e vet
dhe pas saj dhe gjërat përreth.
Si nisa punën që në mëngjes,
tek dëshira më ndrinte si ylli i agimit në pranverë,
buza s’ma mbante dot gazin shend e verë
dhe nisa të belbëzoj melodi.
A mund ta mendosh përse, o njeri?!
Sepse arsyeja më qëndron e lirë në bindjet e saj
dhe dëshira më bredh si flladi në maja.
S’jam i bindur i askujt për atë perëndi,
veç asaj që më bën të ndihem njeri.
I nënshtrohem vetëm dhimbjes dhe kur i dobëti lyp nevojë,
nga njeriu s’kam frikë dhe asnjë ndrojë,
veç nga fenomeni kur është jashtë dijeve të mia
dhe lojës me pasionet ku nxitimi shtyhet nga padituria.
Dhe veprimi merr udhën e panjohur që s’di ku të çon,
si një monopat i pashkelur që përfundon në hon.
Kam gjetur shërim te puna, “miku” im,
ku kohës i vë pasionin çka del është liri,
një gjendje sipërore që jep aq ndjesi,
sa kur e ndien për herë të parë,
kupton të vërtetën pse rron në këtë botë.
Pastaj baris sytë gjithkund ku çastit i jam,
në natyrë a bri një frëngjie me xham,
dhe ndiej që fryma më ndjek erën,
sikur rryma shtyn një shtëllunge reje
dhe fantazia më bredh si zogu pas “beteje”,
tek me një kashtë në sqep zgjon cicërima.
Dhe unë them: -Vërtet çka jetoj është e imja
dhe pengjet më kanë rënë si shiu në liqen,
duke larë shpirtin tim si reshjet ajrin që na pëlqen.
Kam njohur një bahçevan në fëmijëri,
një pjellë e së vërtetës për atë perëndi.
Kërrusur gjithë ditën e gjatë me sy qielli e shpirt dielli,
mbi pasionin që rritej bashkë me bimët e tij
dhe shterpëzonte mendimet e këqija…
– Po hiqesh si shenjt, zbritur nga hyjni,
kur në fakt je vetëm njeri.
Që e ke unin si ujin jeta
dhe ç’ka thua janë gjysmë të vërteta.
Bota është kjo që eshtë dhe dëshirat pa lidhje të mbeten,
pse ti ke problem me veten.
Telendisur nga moskuptimet e zhgënjimet,
gjykimi juaj nis të veprojë pasi kullot në viset e mia.
– Më the më parë “robi im”, s’e kuptoj këtë për perëndi.
– Ti je rob i pamundësise sate, o njeri
dhe këtu fillon mbretëria ime.
Si mund të ketë liri kur sundon nevoja,
për gjërat më jetike që nisin nga goja,
nga këtu etja jote s’njeh kufi,
e nga ajo mendimet degdisen në labirinte e shpesh paudhësi.
Pastaj ego-ja të mësyn mendimet që kështu notojnë në turbullim
dhe ti se di që aty lind embrioni im.
Pra kështu bashkësia juaj i ka qëllimet kaotike.
Po a mundet që synimet njerëzore të bëhen një?
Shaka e madhe!
– Temë e vështirë, bashkëbisedues Marre!
Të zënë nga pamundësia,
ti thua të notojmë mes nënshtrimit,
ku nga shtrëngesa, veset bëhen zotër të mendimit
dhe gjuha e hidhur pret më keq se thika,
pastaj perandoria e urrejtjes ngjitet në maja.
E dhuna të zgjohet nga skutat e saj.
E vetëdija të braktiset si e pavlerë.
– Këto që fole, janë thënë shumë herë,
po duket që s’kanë dhënë asgjë të re,
veç ca gjërave që shihen si ndryshim.
Njeriu përdor një ide dhe më largon,
pastaj ai bëhet rob i idesë dhe unë rikthehem si në fillim.
Fjala dhe shkrimi, manipulojnë, robi im.
– Unë them gjuha, se ne jemi bij të saj,
kur vjen e ashpër sjell stuhi,
kur vjen e butë sjell fllad.
– Ti po sheh nga unë fjalë stuhie, o i pafat?
Si metamorfoza në flutur më shtynë mendimet,
pra unë jam mes flladit kur struken qëllimet,
si gjuhë liturgjie po në vend numëro.
– S’ka gjë, ngadalë vjen ajo që do,
do kohë të dalë trashëgimia e nënshtrimit,
ndoshta po aq vite sa epoka e sundimit.
Fjala e dijes është liri,
dhe ajo është më e plotë te njerëzit e ditur.
Shih shërbyesit e tu përreth si imponimi i ka çoroditur,
por edhe sundimtari është në gjendje të mjerë.
– Ti mendon se dijen e thithin njësoj dhe njerëzit e tjerë?
Pamundësi absolute, o rob i ëndrrës!
Kjo jeta juaj duket si komedi,
se si sunduesi edhe i sunduari te ju është njeri.
Se dallimi në formim te ju lind sundimin.
– Ti pra qenke pjella e nënshtrimit,
me aq pasion flet për tiraninë,
sa sytë të ndrinë.
Ne tashmë e kemi në fron diturinë,
dhe gjithçka natyra na dhuron, vërtet na përket,
kur gjithsecili jeton i lumtur botën e vet.
Ata që kanë fatin të jenë “sipërorë”,
t’i kyçin veset se është më mirë për ta,
në një botë që shërbejnë dhe ju shërben sikur duan ata.
Por sot që ke dasmë, je “dënuar” të bësh mirë,
të lutem tani, a mund të më lësh të lirë?
– Më thua për diçka që s’është e llojit tim,
nën hijen time vetëm shtrëngesa ka kuptim.
Për fatin tim po përdor gjuhë të vështirë,
pak të kuptojnë, për mua më mirë.
S’kam frikë përsa gjykimi dhe veprimi janë ende foshnjorë.
– Mos u shqeteso, pse ngrehinat tona duan mendim paqësor,
e ndiej që qasja në të, të sjell turbullim.
Sikur durimi dhe puna të ngjallin trishtim.
Pastaj gjallesat duan ujë
e njerëzia në ara bukë.
– Më dhe fjalën, s’do më ndihmosh?!
Të ftuarit i kanë gotat bosh,
mbushi me raki dhe verë,
të festojnë dasmorët njëherë,
pastaj je i lirë.
“Shumë vajza silleshin përreth,
O nënë, çfarë bukurie dergjej atje!
Shkëmbenin me mua shikime që thyheshin përdhe,
e me qeshje ledhatare sodisnin.
Sytë aq i përpëlisnin,
saqë qerpikëve që luanin, u ndihej fërfërima.
Tundimi më sulmoi si vetëtima,
por s’ma mundi dot dëshirën për t’u ndarë me nder,
tek u shërbeva të gjithëve raki dhe verë.
Gotat e dasmorëve u mbushën si asnjëherë,
vetëm Marre qëndronte hijerëndë,
me kupën e gostisë në dorën shtrirë.
Unë i pushtuar nga dëshira e mirë,
renda t’i shtij në kupën e gostisë.
Po s’munda, nënë!
Tërheqja për gjërat lënë në mes s’linte nge,
edhe pse tundimi brente si rrëke,
dy-tri përpjekje, por thjesht pamundësi.
Po si mundej të mbushej kupa e gëzimit,
në dorën që zgjatej nga pjella e mallkimit?
Pastaj dëshira sikur m’u tulat
dhe m’u duk sikur jashtë nisi shiu.
Qielli filloi të hidhte litarë,
por mendja ime gjallonte si e vrarë,
tek dora ende dergjej shtrirë
dhe mbushja e asaj kupe u nis të bëhej fati im,
sikur ma thoshte me sy:
“Mbushe, skllav, që të fitosh lirinë,
ani pse këtu ke parajsën, përveç asaj që do”.
Po filloja të ndieja dhe trysninë, nëno
tek rrethanat shpalosnin ëmbël qetësinë.
E dilema që nisi e fortë, po më gërryente maturinë,
sa dëshira u bjerr dhe unë rashë në dorë të asgjësë.
“O fati im rrokullisur që tashmë re në qetësi,
nën një dorë ngrehur si shpatë,
që duket sikur ruan të ardhmen time.
Dhe unë jam thjesht soditës i jetës sime.
Dhe tashmë më shtyn në dilemë,
o të ndjek shtigjet e vështira të mundit për triumf e fitore,
o të dredhoj e manipuloj dobësinë njerëzore.
Unë jam pionier i së parës, por forcat më shteruan
dhe në rrugën e së dytës dëshira më vuan.
Nuk kisha ç’të bëja…
Vetëm zëri më erdhi në ndihmë:
– O Zot, – brita,
– a ka forcë hyjnore veç mundit që kam,
në këtë çast kur jam dhe s’jam?”.
Papritur nëna ime sikur fjalën time e dëgjoi,
ballas u shfaq Shën Maria.
Gjithë përreth zunë të ngashërehen në lot.
Shenjti i mblodhi lotët, një nga një, si lëngun e jetës
dhe gota e Marres u mbush plot.
“Të zestë njerëz, – thashë në mendime,
– qenkan njësoj në dilemën time!”.
Paskëtaj, Marre e turbulluar për humbjen, tha me qesëndi:
– Mund të më ikësh o njeri,
por ti e sheh që unë ekzistoj,
përsa plagën e hapur fjala e kuroi.
Nga ç’ka thua, nuk trembem,
vetëm nga pasioni i punës shembem.
Përdore idenë e radhës për triumfin e ri,
por ta dish, arsyeja minore që do zot, bie lehtë në skllavëri.
Nëntor 2017